Get 20M+ Full-Text Papers For Less Than $1.50/day. Start a 14-Day Trial for You or Your Team.

Learn More →

Reykjavik – Wulkan Sztuki Nad Zatoką Faxa / Reykjavik – The Volcano Of Art On Faxa Bay

Reykjavik – Wulkan Sztuki Nad Zatoką Faxa / Reykjavik – The Volcano Of Art On Faxa Bay 10.2478/umcsart-2013-0003 ANNALES U N I V E R SI TAT I S M A R I A E C U R I E - SK LU BLI N ­ POLON I A VOL. X, 2 SECTIO L OD OWSK A Instytut Sztuk Pi knych UMCS MA GORZATA ST PNIK Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Reykjavik ­ the volcano of art on Faxa Bay Eyjafjallajökull i Hekla, b kitniej ce lodowce i z ote, siarkowe pola, wrz cy Geysir u yczaj cy nazwy wszelkim tego typu formacjom, skrz tnie unikaj ce zdj wieloryby, stada owiec, maskonury, bezkresne, oletowe po acie ubinu, sagi upami tniaj ce pierwszych osadników, bogowie i wojownicy Walhalli, Althing (Alþingi) b d cy najstarszym spo ród funkcjonuj cych na wiecie parlamentów, wreszcie: nostalgia muzyki Björk i Sigur Rós ­ to wszystko sk ada si na szkicowy, poniek d stereotypowy obraz Islandii. Przy bli szym poznaniu kraj ten nie rozczarowuje, przeciwnie ­ fascynuje jeszcze bardziej, zadziwia i ewokuje pytanie o kulturowy i artystyczny fenomen wyspy, zw aszcza genius loci jej stolicy. ,,Dymna zatoka" ­ bo takie jest znaczenie nazwy Reykjavik ­ otrzyma a prawa miejskie w 1786 roku. Jest to zatem z pewno ci jedno z najm odszych miast spo ród obdarzonych mianem Europejskiej Stolicy Kultury, co te nast pi o w roku 2000. W tym czasie tytu ów przypad równie ­ jak dobrze pami tamy ­ Krakowowi, a tak e Awinionowi, Bergen, Bolonii, Brukseli, Helsinkom, Pradze oraz Santiago de Compostella. Reykjavik z miejsca ma o obecnego na artystycznej mapie wiata niepostrzeenie przedzierzgn si niemal w koloni ró nego autoramentu twórców. Tutaj, na niewielkim obszarze (zaledwie ok. 270 km²), zamieszka ym przez nieca e 120 tysi cy osób (przynajmniej wed ug o cjalnych statystyk), mieszcz si mi dzy Ma gorzata St pnik innymi: po wi cone historii Islandii Muzeum Narodowe, kilka oddzia ów muzeum municypalnego, skansen, Muzeum Sag w Perlan, Dom Nordycki, Teatr Narodowy i Teatr Miejski oraz kilka scen awangardowych, Galeria Narodowa, trzy oddzia y Muzeum Sztuki w Reykjaviku (Listasafn Reykjavíkur), Muzeum Fotogra i, kilka parków rze b, pr nie dzia aj cy Dom Kultury, placówki o charakterze prywatnym i non-pro towym (jak na przyk ad Living Art Museum), a tak e niezliczony szereg komercyjnych i niekomercyjnych, alternatywnych galerii, spo ród których na szczególn uwag zas uguj Turpentine, Kling&Bang, i8, Lost Horse oraz Dvergur. Do grona najbardziej dzi presti owych, cyklicznych wydarze artystycznych w Europie ­ i to nie tylko na jej pó nocnych rubie ach ­ nale y z pewno ci festiwal Listahátið1, którego historia si ga 1970 roku. Ubieg oroczna, ju dwudziesta siódma edycja Reykjavik Arts Festival ­ to druga nazwa, pod jak on guruje ­ opatrzona zosta a tytu em Art, Space & Audience [Sztuka, przestrze i publiczno ], a funkcj Dyrektora Artystycznego powierzono Hannie Styrmisdóttir. Festiwal mia miejsce w dniach od 17 maja do 2 czerwca, rzecz jasna jedynie o cjalnie, bo przecie wszelkie wydarzenia we wpisane, dziesi tki wystaw, spektakli i koncertów, stanowi tylko fragment szerszego zjawiska ­ nieustaj cej wiosny sztuki nad Zatok Faxa. Zdaje si , e owa metafora przysz a mi na my l nieprzypadkowo, w przebogatym bowiem programie Listahátið 2013 upami tniono w a nie stulecie wi ta wiosny Igora Strawi skiego (w przestrzeniach Harpy, o której b dzie jeszcze mowa, wystawiono te jego Pietruszk ). Co bodaj bardziej istotne, organizatorzy festiwalu uhonorowali równie stulecie urodzin Witolda Lutos awskiego. 26 maja wybrane utwory wielkiego kompozytora wykona a Orkiestra Kameralna Reykjaviku (Kammersveit Reykjavíkur) pod batut Petri Sakariego. Koncert odby si pod auspicjami niedawno powo anej na Islandii Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej2. By mo e to wydarzenie, podobnie jak zrealizowany przed kilku laty projekt Villa Reykjavik3, zainicjuje silniejsz fal artystycznych peregrynacji Polaków na t fascynuj c wysp ? Rodzi si pytanie: co jest ród em tego , ze wszech miar pozytywnego, artystycznego fermentu nad Zatok Faxa? Czemu sztuka jest dla Islandczyków a tak wa n dziedzin , wr cz elementem codziennego ycia? By mo e chodzi o trudO cjalna strona festiwalu: http://www.listahatid.is/2013/en/# [dost p: 20.08.2013]. O cjalna strona Ambasady RP w Reykjaviku: http://www.reykjavik.msz.gov.pl/pl/ [dost p: 20.08.2013]. 3 Pomys odawcami i organizatorami ogólnoeuropejskiego projektu Villa Reykjavik (9-16 lipca 2010 roku) byli twórcy Rastra ­ Micha Kaczy ski i ukasz Gorczyca. Z polskiej strony w projekcie wzi li udzia , mi dzy innymi, Pawe Althamer, Rafa Bujnowski, Oskar Dawicki i Wilhelm Sasnal. http://rastergallery.blogspot.com/2010/04/villa-reykjavik-wyania-sie-zza-wulkanu.html [dost p: 20.08.2013]. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa ne warunki klimatyczne, jak powiadaj niektórzy artobliwie (nie precyzuj c jednak, czy maj na my li letnie, bia e noce, czy te t niezno nie d ug noc zimow ). A mo e po prostu m odych adeptów sztuki inspiruje przyk ad rodzimych twórców o dawno ju ugruntowanej pozycji wiatowej, takich jak na przyk ad Erró? Istnieje jeszcze jedna z mo liwych przyczyn ­ m dra polityka edukacyjna. Islandczycy szczyc si tym, e edukacja plastyczna, zarówno wiedza o sztuce, jak i wolna ekspresja, zajmuje bardzo istotne miejsce w programach nauczania. Szkoda, e u nas jest wci marginalizowana. Przeprowadzanie dalszych porówna w tej materii nie jest jednak moim zamierzeniem. Pragn natomiast nakre li artystyczn topogra miasta i przybli y sylwetki wybranych twórców. Architektura. Szk o, bazalt i mech Architektur stolicy Islandii charakteryzuje przede wszystkim maria tradycji i nowatorstwa. Uwielbienie dla gigantycznych szklanych gmachów, w zasadzie kosmopolitycznych z ducha, idzie tutaj w parze z odniesieniami do rodzimych, nordyckich form i materia ów. W tym eklektycznym pejza u bodaj ,,najczy ciej" pod wzgl dem stylistycznym prezentuj si dziewi tnastowieczne, drewniane budynki przy jednej z najstarszych ulic ­ Þingholtsstræti. Dla odmiany, biegun nowoczesno ci wyznacza przepi kna, stoj ca nad zatok Harpa (dos ownie Harfa). Ów olbrzymi budynek, w którego szklanych licach przegl daj si wiat a miasta, od maja 2011 roku funkcjonuje jako supernowoczesna hala koncertowa, teatralna oraz centrum konferencyjne. Publiczno przyci gaj równie smaki potraw serwowanych w mieszcz cych si tam, zacisznych i klimatycznych restauracjach. Nad projektem Harfy pracowa a du ska grupa Henning Larsen Architects oraz Islandczycy z grupy Batteríið, najbardziej za charakterystyczny element budynku ­ jego monumentaln , szklan fasad ­ zaprojektowa sam Olafur Eliasson. Co istotne, Harpa otrzyma a w tym roku niezwykle presti ow Nagrod imienia Miesa van der Rohe4. W cis ym centrum Reykjaviku le y malownicze jeziorko Tjörnin, wokó którego koncentruj si instytucje najwa niejsze dla ycia miasta. W jego ta i efektownie odbija si przeszklona, po udniowa ciana Ratusza ­ Ráðhús Reykjavíkur (zob. il. 1, 2), wybudowanego przez architektów ze Studio Granada w latach 1987-1992. Na ca o za o enia sk adaj si dwa budynki po czone masywn , surow w formie cian pokryt mchem. Jej powierzchnia ocieka stale wod , która sp ywa do meandrycznej sadzawki po pó nocnej stronie. Wykorzystanie mchu 4 Informacja o przyznaniu Nagrody im. Miesa van der Rohe za rok 2013 na stronie Harpy: http://en.harpa.is/harpa/about-harpa/mies-van-der-rohe [dost p: 20.08.2013]. Ma gorzata St pnik wydaje si nawi zaniem do XIX-wiecznej architektury torfowych farm Pó nocy, np. w miejscowo ci Laufás, nieopodal Akureyri albo Glaumbær, w pobli u uj cia do ordu Skagafjörður. Ilustracja 1. Ratusz w Reykjaviku (Ráðhús Reykjavíkur), fot. M. St pnik. Ilustracja 2. Ratusz w Reykjaviku (Ráðhús Reykjavíkur), fot. M. St pnik. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Studio Granada odnosi spektakularne sukcesy. Do najbardziej rozpoznawalnych i nagradzanych projektów ich autorstwa nale y z pewno ci gmach S du Najwy szego Islandii (1993-1996), z bry olicowan miedzi i bazaltem (którego jest pod dostatkiem w wulkanicznym pejza u). W 2005 roku wybudowana przez nich rezydencja Walhalla (Valhöll) nad jeziorem Þingvallavatn zosta a nominowana do ­ wspomnianej wy ej ­ Nagrody imienia Miesa van der Rohe. Podobnie by o w wypadku Domu nad Zatok (Hafnarhús, in. Hafnarhúsið), siedziby jednego z trzech oddzia ów Muzeum Sztuki w Reykjaviku ­ Listasafn (nominacja w roku 2001). Prosta, betonowa konstrukcja Hafnarhús, z wewn trznym dziedzi cem, wzniesiona jeszcze w latach trzydziestych ubieg ego wieku, stanowi a pierwotnie siedzib biur i magazynów. Od czasu przebudowy uko czonej przez architektów Studio Granada w roku 2000 Dom nad Zatok funkcjonuje jako przestrze wystawiennicza, jedna z najwa niejszych w kraju, mieszcz ca, mi dzy innymi, bogat kolekcj dzie Erró. Postaci Guðmundura Guðmundssona ­ bo tak brzmi prawdziwe nazwisko tego znakomitego artysty ­ po wi c jeszcze osobn uwag . Dwa pozosta e oddzia y Listasafn, nieco oddalone od centrum, stanowi muzea monogra czne. Pierwsze z nich ­ Kjarvalsstaðir, wybudowane przez Hannesa Davíðssona ­ dedykowane jest twórczo ci Jóhannesa S. Kjarvala (1885-1972), jednego z pionierów islandzkiego modernizmu. Wybitny malarz czy w swym oeuvre formalne zdobycze postimpresjonizmu i kubizmu z tematycznymi w tkami rodzimego folkloru, dosy hermetycznym wiatem fantastycznych postaci-personi kacji. Natomiast drugie z rzeczonych muzeów ­ Ásmundarsafn ­ po wi cone jest twórczo ci rze biarza Ásmundura Sveinssona (1893-1982) (zob. il. 3-6). Zosta o ono za o one z inicjatywy samego artysty i w g ównej mierze przeze zaprojektowane (za ycia s u c mu jako dom i pracownia). Kszta t g ównej bry y, przykrytej masywn kopu , inspirowany by greckimi, bia ymi domostwami, zdaniem artysty pasuj cymi równie dobrze do surowego pejza u Pó nocy. Z kolei przedziwna fasada, przywodz ca na my l architektur ekspresjonistyczn , zdaje si nawi zywa do egipskich wi ty 5. Dzie a rze biarskie Sveinssona nosz oryginalny, nieco eklektyczny charakter. W pocz tkowym okresie, po studiach odbytych w Kopenhadze i w Pary u (pod kierunkiem Charlesa Despiau), artysta ch tnie nawi zywa do kubizmu. Jego w pe ni dojrza y j zyk artystyczny wykrystalizowa si w latach czterdziestych, a znamionuj go formy organiczne, bardziej skondensowane, cz sto tworzone w drewnie, niewolne od subtelnych aluzji do stylu Henry'ego Moore'a. Zob. A Guide to Icelandic Architecture, red. D. Jóhannesson [i in.], Reykjavik 2000, s. 109. Ma gorzata St pnik Ilustracja 3. Muzeum Ásmundura Sveinssona, fot. M. St pnik. Ilustracja 4. Muzeum Ásmundura Sveinssona, fot. M. St pnik. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 5. Park rze b Ásmundura Sveinssona, fot. M. St pnik. Ilustracja 6. Park rze b Ásmundura Sveinssona, fot. M. St pnik. Ma gorzata St pnik Architektoniczn ikonosfer Reykjaviku w sporej dozie ukszta towa y dokonania Guðjóna Samúelssona (1887-1950). Nade wszystko jest on znany jako autor projektu lutera skiego ko cio a Hallgrímskirkja, którego gmach stanowi najwy szy i najbardziej charakterystyczny element w pejza u miasta, zarazem zapewnia wspania y punkt widokowy (zob. il. 7-8) Wie a owej wi tyni, wybudowanej na zlecenie rz du Islandii w latach 1937-1986, mierzy oko o siedemdziesi ciu pi ciu metrów wysoko ci. W zasadzie neogotycka bry a, z pewnym rysem ekspresjonizmu, nosi tak e lad lokalnych odniesie ; na przyk ad iglica skonstruowana z setek wertykalnych bloków nawi zuje do naturalnych formacji wulkanicznych. Na placu przed ko cio em wznosi si statua ,,szcz liwego" wikinga Leifura Eiríkssona, wykonana w 1932 roku przez Aleksandra Sterlinga Caldera seniora (ojca autora s ynnych Mobili), b d ca darem od rz du USA. Ilustracja 7. Lutera ski ko ció Hallgrímskirkja, fot. M. St pnik. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 8. Lutera ski ko ció Hallgrímskirkja, fot. M. St pnik. W bezpo rednim s siedztwie Hallgrímskirkja znajduje si muzeum i park rze b Einara Jónssona. Ekspresyjna, plastyczna bry a budynku, zaprojektowanego przez rze biarza we wspó pracy z architektem Einarem Erlendssonem, nawi zuje do rytmu ostrych klifów. Jónsson (1874-1954) nale y z pewno ci do najwi kszych fenomenów islandzkiej sztuki. Interpretatorzy jego dzie wskazuj na przyk ad na pewne powinowactwa b d przynajmniej skojarzenia z Antoinem Bourdellem i Gustawem Vigelandem6. Moim zdaniem hermetyczno j zyka symboli i stylistyczna ,,osobno " Jónssona przywodzi mo e na my l równie niezwyk twórczo Stanis awa Szukalskiego, za o yciela Szczepu Rogate Serce. W ka dym razie, b d c w Reykjaviku, warto po wi ci uwag i pokusi si o cho by cz ciowe rozszyfrowanie znaczenia realizacji, takich jak np. Ziemia (Mold, 1904-1908), Koniec (Leikslok, 1906-1938) czy Król Atlantydy (Konungur Atlantis, 1919-1922) (zob. il. 9-11). 6 Zob. J. R. Taylor, Symbolism: The Constant Strain in Icelandic Art, [w:] Landscapes form a High Latitude. Icelandic Art 1909-1989, red. J. Freeman, Londyn 1989, s. 98-99. Ma gorzata St pnik Ilustracja 9. Muzeum i park rze b Einara Jónssona, fot. M. St pnik. Ilustracja 10. Muzeum i park rze b Einara Jónssona, fot. M. St pnik. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 11. Park rze b Einara Jónssona, fot. M. St pnik. Powróc jednak e do osoby Guðjóna Samúelssona. Otó , jest on tak e autorem projektu neogotyckiej, katolickiej katedry pod wezwaniem Chrystusa Króla (Kristkirkja), w której obecnie odbywaj si msze w j zykach: islandzkim, angielskim i ... polskim. Ponadto, do najistotniejszych realizacji Samúelssona nale y zaliczy przebudow nieruchomo ci przy Fríkirkjuvegur 7 nad jeziorkiem Tjörnin. Budynek z trzema charakterystycznym ukami w fasadzie s u y onegdaj za sk ad lodu, od roku 1987 za zapewnia siedzib Galerii Narodowej Islandii ­ Listasafn slands7. Nie sposób doprawdy w szczup ym tek cie zda relacj ze wszystkiego, co w mie cie nad Zatok Faxa jest interesuj ce pod wzgl dem architektonicznym. Nie mog jednak e pomin jeszcze jednego obiektu ­ Perlan, czyli Per y. Budynek le cy na wzgórzu poza centrum miasta, mieszcz cy m.in. Muzeum Sag i obrotow kawiarni w szklanej kopule, zosta skonstruowany z wykorzystaniem funkcjonuj cych tam wcze niej, cylindrycznych zbiorników geotermalnych (architekt Ingimundur Sveinsson, lata 1985-1991). 7 Na sta ekspozycj w Listasafn ­ Galerii Narodowej ­ sk ada si ponad 50 dzie , g ównie malarskich, których dobór daje nam pewne wyobra enie o ewolucji sztuki islandzkiej od XIX wieku po najnowsze dokonania. Mo emy obejrze na przyk ad subtelne, wych odzone pejza e Þórarinna Þorlákssona (nazywanego pionierem krajowej sztuki), kompozycje inspirowane kubizmem (Finnur Jónsson), objets trouvés i instalacje (Kristján Guðmundsson), abstrakcyjne p ótna w duchu Informelu (Kristján Daviðsson), realistyczne, psychologizuj ce portrety (Louisa Matthíasdóttir). Rzecz jasna, w tym zbiorze nie mog o zabrakn najs ynniejszego spo ród islandzkich artystów, czyli Erró (obraz pod tytu em Mécacontrol z 1959 roku). Ma gorzata St pnik Studnia ycze , czyli ycz c dobrze Yoko Wysepka Viðey dostarcza wspania ych wra e nawet w strugach zimnego deszczu. Mo na si na ni dosta z oddalonego od centrum portu Skarfabakki; wtedy odzi przeprawimy si tam w kilka minut. Mo na wybra d u sz tras , wyruszaj c ze Starej Zatoki (Gamla Höfnin), wst piwszy wcze niej na przyk ad do pobliskiego Seabarona ­ baru ma o zach caj cego z zewn trz, ale serwuj cego prawdopodobnie najlepsze ryby na wiecie. Na Viðey ujrzymy najpierw kompleks najstarszych, kamiennych budynków Islandii, pochodz cych z XVIII wieku, i malowniczy ko ció ek. W ciep ych miesi cach nie atwo od razu znale wspania realizacj autorstwa Yoko Ono ­ Imagine Peace Tower (zob. il. 12-13); w zasadzie bowiem w tym czasie jest ona niekompletna. Owa wietlna wie a, dedykowana pami ci Johna Lennona oraz walce o pokój, funkcjonuje ka dego roku ­ pocz wszy od 2007 ­ w dniach od 9 pa dziernika do 8 grudnia (daty urodzin i tragicznej mierci genialnego muzyka). Nadmieni , i idea realizacji wywodzi si po cz ci z konceptualnej pracy Ono jeszcze z 1965 roku, zatytu owanej Light House. Ilustracja 12. Wyspa Viðey, Imagine Peace Tower ­ instalacja autorstwa Yoko Ono, fot. M. St pnik. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 13. Wyspa Viðey, Imagine Peace Tower ­ instalacja autorstwa Yoko Ono, fot. M. St pnik. Szeroki, silny strumie wiat a emitowany jest ze Studni ycze (Wishing Well) o czterometrowej rednicy i dwumetrowej wysoko ci, stoj cej na kamiennej platformie. Na jej cianach pokrytych japo skim, bia ym szk em wyryto inskrypcje w dwudziestu czterech j zykach. Ka da z nich g osi to samo: ,,Wyobra sobie pokój". Nazwa studni tworzy ciekaw gr s ów, bo przecie wyra enie ,,wishing well" mo na tak e rozumie jako: ,,dobrze ycz c" (w funkcji przys ówka well oznacza ,,dobrze" lub ,,w a ciwie"). Doprawdy, przejmuj cy jest ten wietlisty apel o pokój, tak samo jak Drzewo ycze ­ bodaj najbardziej znana spo ród prac Yoko Ono, a z pewno ci najsilniej nawi zuj ca do japo skiej tradycji. Niepokorny i inspiruj cy Erró Wreszcie last but not least ­ Erró, najlepszy ,,towar eksportowy" wspó czesnej sztuki islandzkiej, artysta o ugruntowanej pozycji w o cjalnym, mi dzynarodowym establishmencie sztuki, co ciekawe ­ wci ma o znany w Polsce. Najwi ksz kolekcj jego dzie posiada muzeum Hafnarhús (dos ownie Dom nad Ma gorzata St pnik Zatok ). Tam w a nie po raz pierwszy zetkn am si z malarskim oeuvre tego niepokornego, niezwykle interesuj cego twórcy. yciorys Guðmundura Guðmundssona ­ bo tak brzmi prawdziwe nazwisko artysty ­ urodzonego dnia 19 lipca 1932 roku w Olafsvik na pó nocno-zachodnim wybrze u Islandii, ob tuje w liczne podró e i spotkania z fascynuj cymi postaciami wiata sztuki i kultury. To one kszta towa y jego estetyczn wra liwo , wyznacza y kierunki poszukiwa . Ju jako nastolatek, przebywaj c w wiosce Kirkjubaejarklaustur, Erró pozna Jóhannesa Kjarvala, który ch tnie sp dza tam letnie miesi ce. Pok osiem owej znajomo ci jest namalowany przez pierwszego mistrza olejny portret Guðmundura z 1948 roku, znajduj cy si w zbiorach Kjarvalsstaðir. Po uzyskaniu dyplomu w Szkole Sztuk Pi knych Reykjaviku Guðmundsson postanowi kontynuowa nauk w Statens Kunstakademi w Oslo. Tam e, w czasie studiów pod kierunkiem Aage Storsteina, malarz zetkn si z dzie ami Edwarda Muncha i Krystiana Krohga. Szczególnie istotn dla dalszej kariery okaza a si studencka podró do Hiszpanii w 1953 roku. W Prado artyst poch on fantastyczny, zatrwa aj cy wiat wyobra ni Boscha. Po wielu latach dziennikarz francuskiego L'Indépendant nazwie Erró ,,swego rodzaju Hieronimem Boschem XXI wieku"8. Z kolei pi kno wioski Castel de Ferro, le cej mi dzy Malag i Almeri , zainspirowa o Islandczyka do przyj cia pseudonimu Ferró (hiszp. ,, elazo"), z czasem przekszta conego prawdopodobnie ze wzgl du na silnie erotyczny charakter wielu jego prac. Z i cie elazn konsekwencj , poszerzaj c artystyczne i geogra czne horyzonty, Guðmundsson kontynuowa edukacj we orenckiej Accademia di Belle Arti, gdzie w 1955 roku pozna Jean-Jacquesa Lebela. To w a nie Lebel, jednen z ,, larów" europejskiej kontrkultury, zaszczepi w nim zainteresowanie sztuk surrealistów i dadaistów, wp yn te z pewno ci na polityczn wra liwo Erró, silnie zorientowan w kierunku lewicy. W Italii artyst zainspirowa y tak e w sposób szczególny mozaiki. Przyj ty do elitarnej, rawe skiej Scuola del Mosaico, pod kierunkiem Renato Signoriniego bra m.in. udzia w pracach konserwatorskich w Bazylice San Vitale. Kolejny, by mo e najistotniejszy punkt zwrotny w karierze Islandczyka stanowi a przeprowadzka do Pary a w roku 1958. Tam e, dzi ki przyja ni z Lebelem, pozna on wielu artystów zwi zanych z surrealizmem, mi dzy innymi: André Bretona, Maxa Ernsta, Wifredo Lama, Roberto Matt , Joana Miró, André Massona, Victora Braunera, Man Raya, Marcela Duchampa i Alberto Giacomettiego. W tym czasie wykrystalizowa si ju w pe ni osobisty styl Erró. Jego D. Kvaran, Erró Chronology ­ His Life and Art, Reykjavik 2007, s. 248. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa wielkich rozmiarów p ótna, cz sto ,,przemalowywane" z wcze niej wykonanych kola y, wyobra a y paradoksalny, pozornie uporz dkowany chaos rzeczy. Kompozycje inspirowane wiatem nauki i techniki, zarazem ów wiat krytykowa y. Stanowi y protest przeciwko dehumanizacji i mechanizacji ycia. Niektóre z obrazów powsta ych w tych latach mog przywodzi na my l prace Roberto Matty, co nie umniejsza ich oryginalnego charakteru. Opis licznych artystycznych peregrynacji Guðmundssona, tak e jego osobistych fascynacji i koneksji, mo e pomie ci jedynie obszerny tom. Zatem wspomn jeszcze tylko o ­ jak e wa nych ­ epizodach ameryka skich. Otó , w 1961 roku za o yciele ruchu NO!Art: John Fisher, Stanley Fisher, Sam Goodman i Boris Lurie, zaprosili Erró do wzi cia udzia u w Involvement Show. Wystawa mia a miejsce w s ynnej March Gallery na Greenwich Village, która stanowi a jedno z centrów mi dzynarodowej kontrkultury. Niewiele pó niej, bo w grudniu 1963 roku, artysta wyprawi si do Nowego Jorku na d u ej. Pozna tam wówczas ca czo ówk twórców Pop Artu: Andy Warhola, Roya Lichtensteina, Toma Wesselmanna, Jamesa Rosenquista, Claesa Oldenburga, Roberta Rauschenberga, tak e Lawrence'a Allowaya, teoretyka kierunku. Zach ysn wszy si wszechogarniaj cym wiatem konsumpcji, supermarketów i reklam, malarz zainicjowa jeden z najwa niejszych swoich cykli ­ Scapes, pejza y skomponowanych ze zmultiplikowanych obiektów. Pierwszy indywidualny pokaz Erró w Ameryce odby si w nowojorskiej Gertrude Stein Gallery (wernisa dnia 7 marca 1964 roku). Na tej e wystawie, tak e po raz pierwszy, zaprezentowano prace stworzone z wykorzystaniem swoistych, malarskich ready-mades, czyli cytatów z dzie uznanych mistrzów. Jest to jeden z najistotniejszych konceptów w twórczym oeuvre Islandczyka. W ród bardzo licznych przyk adów na szczególn uwag zas uguje kontrowersyjna Chora, z cyklu Pope-Art (1965), z postaci Papie a Jana XXIII i aktem Modiglianiego; tak e Stany Zjednoczone (1981), w którym to obrazie zacytowano wieszcz c nowoczesno Olimpi Maneta; oraz Narodziny surrealizmu (2005), gdzie mo na odnale odniesienia do dzie Picassa, Dalí, Miró i Meret Oppenheim. Najciekawiej jednak ­ moim zdaniem ­ prezentuje si w tym kontek cie cykl Lalek (Dúkkur), tworzony w technice olejnej, zainicjowany w ko cu lat osiemdziesi tych. Guðmundsson si ga w nim po cytaty z kultury masowej, postaci zamieszkuj ce zbiorow wiadomo i wyobra ni , pos uguj c si sformu owaniem Barthes'a ­ ,,skradziony j zyk" wspó czesnego mitu, ywi cego si fotogra cznym i lmowym kadrem. I tak na przyk ad, na jednym z p ócien pi knie utre ona, b kitnooka lalka towarzyszy przera aj cemu obliczu Hitlera i Marlenie Dietrich, ukazanej w zalotnej pozie jako Lola Lola ze s ynnego B kitego Anio a (Bláa engla Dúkkan/The Blue Angel Doll, 2003) (zob. il. 14). Filmowy Ma gorzata St pnik w tek prezentuje te obraz pod tytu em Dúkka Elsu Lancaster/ Doll of Elsa Lancaster (2000), gdzie t o stanowi przetransponowany na j zyk malarski kadr z Narzeczonej Frankensteina, lmu z 1935 roku (zob. il. 15). Erró zestawia gury staromodnych lalek z ,,ikonami" Marylin Monroe i Elvisa, co ciekawsze jednak, konfrontuje je ch tnie ze wiatem tradycji artystycznej, ci lej ujmuj c ­ z zacytowanymi fragmentami dzie dawnych mistrzów. Zabawki, wycyzelowane w detalach, niepokoj co martwe i ludzkie zarazem, wtr cone zostaj w kontekst obrazów Dürera (Portret Hieronima Holzschuhera), Vermeera (Dziewczyna z per ) czy te Géricault (Tratwa Meduzy). Tak oto eikon staje si ikon kultury popularnej ­ konsekwentny, postmodernistyczny autotematyzm. Ilustracja 14. Erró, The Blue Angel Doll, 2003-2004, olej na p ótnie, 65x100 cm, Listasafn Reykjavíkur (Reykjavik Art Museum). Dzi ki uprzejmo ci/ Courtesy of Reykjavik Art Museum. © ADAGP. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 15. Erró, Dúkka Elsu Lancaster/ Doll of Elsa Lancaster, 2000. Do grona przyjació malarza poznanych jeszcze w latach pi dziesi tych nad Sekwan nale y, mi dzy innymi, Alain Jouffroy. Ów znamienity pisarz i poeta tak oto wspomina pierwsz wizyt w pracowni Erró: ,,Najpierw pokaza mi swoje kola e, które zaskoczy y mnie ze wzgl du na niezwyk e nowatorstwo. Zapowiada y to, czego nikt jeszcze nie móg przewidzie , na trzy, cztery lata w przód: Pop Art, a nawet ruch Nowej Figuracji"9. W tej krótkiej wypowiedzi Jouffroy oddaje ca istot malarskiego dorobku Guðmundssona ­ twórczo ci kosmopolitycznej, a zarazem na wskro indywidualnej, niekiedy wr cz prekursorskiej. Styl Islandczyka, wyrastaj cy po cz ci z jeszcze surrealistycznych korzeni10, czy w sobie przeciwie stwa: z jednej strony fascynacj konsumpcjonizmem Ibid., s. 90. Wiosn 1959 roku artysta zosta zaproszony do udzia u w mi dzynarodowej wystawie grupy surrealistów ,,Phases", wys anej przez Édouarda Jaguera do Warszawy i Krakowa. Ma gorzata St pnik i mitologi masowej kultury z przynale nym jej panteonem bóstw, z drugiej za za art krytyk spo eczn , jak powiada Jouffroy ­ moc ,,egzorcyzmowania wiata"11. Erró bra udzia w najwa niejszych pokazach zwiastuj cych narodziny Figuration Narrative, sztuki o popartowskim rodowodzie, zawieraj cej jednak ­ zgodnie z nazw ­ element narracji i ideologicznego komentarza. Chodzi o wystaw zatytu owan Mitologie codzienne (Mythologies quotidiennes), która mia a miejsce w paryskim Musée d'Art Moderne w roku 1964 oraz prezentacj pod tytu em Figuration narrative dans l'art contemporain (Figuracja narracyjna w sztuce wspó czesnej), zorganizowan rok pó niej przez Géralda Gassiot-Talabota w Galerie Creuze, (wpisuj c si w formu IV Biennale Paryskiego). Artysta uczestniczy ch tnie we wszelkich przedsi wzi ciach o charakterze kontestatorskim i kontrkulturowym, co najistotniejsze ­ w trzech edycjach Anty-Procesów12 inspirowanych przez Jouffroya i Lebela. Jak pami tamy, w ramach weneckiego Anti-Procès II odby si pierwszy europejski happening autorstwa Lebela, zatytu owany L'enterrement de la Chose, po wi cony pami ci tragicznie zmar ej Niny Thoeren. Nadmieni , i jedno z p ócien Erró wystawianych w ramach Anti-Procès III w mediola skiej Galleria Brera zosta o ,,zaaresztowane" przez policj pod zarzutem pornogra i (Flux de la Sharpeville asexuée). Pó niej, równie skwapliwie, artysta w czy si w wydarzenia Paryskiego Maja 1968 roku, anonimowo wykonuj c setki sitodruków dla Atelier Populaire. Do najbardziej krytycznych prac artysty nale y z pewno ci NATO (OTAN, 1977), symbolizowane przez wini i opatrzone napisem w cyrylicy ­ ,,wojennaja organizacija"; Renesans nazizmu (La Renaissance du nazisme, 1977), ze zmultiplikowan postaci Hitlera; C.I.A Göbbels z 1968 roku; Ropa (Le Pétrole,1988), gdzie arabscy szejkowie dzier szlauch wspólnie ze Statu Wolno ci; w ród nowszych p ócien, opatrywanych ju ch tniej angielskimi tytu ami ­ Bo e, B ogos aw Bagdad (God Bless Baghdad, z lat 2003-2005). [Za:] Kvaran, op. cit., s. 160. Pierwsza edycja Anti-Procès mia a miejsce w paryskiej galerii Quatre Saisons (1960), druga ­ w weneckiej Galleria Il Canale (1960), natomiast Anti-ProcèsIII odby si w mediola skiej Galleria Brera (1961). Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 16. Erró, Pologne (Poland), 1982, farba gliceroftalowa na p ótnie, 200x300 cm, Listasafn Reykjavíkur (Reykjavik Art Museum). Dzi ki uprzejmo ci/Courtesy of Reykjavik Art Museum. © ADAGP. W t grup dobrze wpisuje si równie Polska (La Pologne, 1982), du ych rozmiarów kompozycja malowana, jak wi kszo prac artysty, farb ftalow na p ótnie (zob. il. 16). Pojawia si w niej wielokrotnie posta genera a Jaruzelskiego, na pierwszym planie ubranego w kucharsk czapk i zatykaj cego luf ka asznikowa wielki, wrz cy czajnik z napisem ,,Polen", zaraz obok ­ notuj cego na stronach ksi gi opatrzonej tytu em ,,Die Vergangenheit hat s[c]hon begonnen" (,,Przesz o ju si rozpocz a"). Z kolei w innym miejscu zamienia si Jaruzelski w miot trzyman przez Bre niewa, przedstawionego tutaj jako robi ca porz dki gosposia. Oczywi cie, pojawia si te tu i ówdzie w sata posta , cho by jako ludzko-orla hybryda przykuta a cuchem do klatki. Odnajdziemy równie w tym chaosie rzeczy napis ,,Solidarno ". Interesuj ce, jak e wymowa tego dzie a kontrastuje z cyklem Obrazów chi skich, zainicjowanym w latach siedemdziesi tych, a zrodzonym z fascynacji postaci Mao Tse-tunga. Tym polskim akcentem ko cz pobie n charakterystyk malarskiego oeuvre Erró, artysty wszechstronnego i niezwyk ego, wci jeszcze ma o znanego w naszym kraju, a ciesz cego si mi dzynarodow estym , o czym wiadczy najdobitniej wielka retrospektywa jego prac urz dzona przed trzema laty w Centre Pompidou. Jednocze nie, zamykam opowie o Reykjaviku, wulkanie artystycznej energii. 64°08'N ­ dzi znaczy ,,bardzo gor co". Ma gorzata St pnik SUMMARY Over the last decades Reykjavik has transformed from a culturally insigni cant place into one of the most signi cant art centers in the world, both in the realm of so-called high arts and alternative culture. Its cultural life inspires and even astonishes. Especially those who come to visit Reykjavik for the rst time may be overwhelmed by the number of museums and galleries functioning in that small area, as well as the amount of events dedicated to various branches of art. The main purpose of the article is to describe important places of interest, characterizing the architectural landscape of Reykjavik, and ­ most of all ­ to present those prominent artists who have contributed greatly to the evolution of Icelandic art. Special emphasis has been placed on depicting Erró's artistic oeuvre. In his paintings, Guðmundur Guðmundsson ­ as this is Erró's real name ­ smartly and compellingly combines surrealistic imagery with iconography typical of Pop Art. What is more, his rhetoric, sometimes bitter and strongly critical, enables us to classify his canvases as belonging to the Narrative Figuration. Separate paragraphs also discuss inter alia the speci city of Icelandic architecture (e.g. the Harpa concert hall with the façade designed by Olafur Eliasson), or the works of the eminent sculptor Einar Jónsson. Reykjavik as a crucible of culture, a veritable volcano of art, attracts internationally recognized artists like Yoko Ono, whose light installation titled Peace Tower was built on the islet of Viðey. http://www.deepdyve.com/assets/images/DeepDyve-Logo-lg.png Annales UMCS, Artes de Gruyter

Reykjavik – Wulkan Sztuki Nad Zatoką Faxa / Reykjavik – The Volcano Of Art On Faxa Bay

Stępnik, Małgorzata
Annales UMCS, Artes , Volume 10 (2) – Dec 1, 2012
Download PDF
20 pages

Loading next page...
 
/lp/de-gruyter/reykjavik-wulkan-sztuki-nad-zatok-faxa-reykjavik-the-volcano-of-art-on-MRCKGUsj4C
Publisher
de Gruyter
Copyright
Copyright © 2012 by the
ISSN
2083-3636
eISSN
2083-3636
DOI
10.2478/umcsart-2013-0003
Publisher site
See Article on Publisher Site

Abstract

10.2478/umcsart-2013-0003 ANNALES U N I V E R SI TAT I S M A R I A E C U R I E - SK LU BLI N ­ POLON I A VOL. X, 2 SECTIO L OD OWSK A Instytut Sztuk Pi knych UMCS MA GORZATA ST PNIK Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Reykjavik ­ the volcano of art on Faxa Bay Eyjafjallajökull i Hekla, b kitniej ce lodowce i z ote, siarkowe pola, wrz cy Geysir u yczaj cy nazwy wszelkim tego typu formacjom, skrz tnie unikaj ce zdj wieloryby, stada owiec, maskonury, bezkresne, oletowe po acie ubinu, sagi upami tniaj ce pierwszych osadników, bogowie i wojownicy Walhalli, Althing (Alþingi) b d cy najstarszym spo ród funkcjonuj cych na wiecie parlamentów, wreszcie: nostalgia muzyki Björk i Sigur Rós ­ to wszystko sk ada si na szkicowy, poniek d stereotypowy obraz Islandii. Przy bli szym poznaniu kraj ten nie rozczarowuje, przeciwnie ­ fascynuje jeszcze bardziej, zadziwia i ewokuje pytanie o kulturowy i artystyczny fenomen wyspy, zw aszcza genius loci jej stolicy. ,,Dymna zatoka" ­ bo takie jest znaczenie nazwy Reykjavik ­ otrzyma a prawa miejskie w 1786 roku. Jest to zatem z pewno ci jedno z najm odszych miast spo ród obdarzonych mianem Europejskiej Stolicy Kultury, co te nast pi o w roku 2000. W tym czasie tytu ów przypad równie ­ jak dobrze pami tamy ­ Krakowowi, a tak e Awinionowi, Bergen, Bolonii, Brukseli, Helsinkom, Pradze oraz Santiago de Compostella. Reykjavik z miejsca ma o obecnego na artystycznej mapie wiata niepostrzeenie przedzierzgn si niemal w koloni ró nego autoramentu twórców. Tutaj, na niewielkim obszarze (zaledwie ok. 270 km²), zamieszka ym przez nieca e 120 tysi cy osób (przynajmniej wed ug o cjalnych statystyk), mieszcz si mi dzy Ma gorzata St pnik innymi: po wi cone historii Islandii Muzeum Narodowe, kilka oddzia ów muzeum municypalnego, skansen, Muzeum Sag w Perlan, Dom Nordycki, Teatr Narodowy i Teatr Miejski oraz kilka scen awangardowych, Galeria Narodowa, trzy oddzia y Muzeum Sztuki w Reykjaviku (Listasafn Reykjavíkur), Muzeum Fotogra i, kilka parków rze b, pr nie dzia aj cy Dom Kultury, placówki o charakterze prywatnym i non-pro towym (jak na przyk ad Living Art Museum), a tak e niezliczony szereg komercyjnych i niekomercyjnych, alternatywnych galerii, spo ród których na szczególn uwag zas uguj Turpentine, Kling&Bang, i8, Lost Horse oraz Dvergur. Do grona najbardziej dzi presti owych, cyklicznych wydarze artystycznych w Europie ­ i to nie tylko na jej pó nocnych rubie ach ­ nale y z pewno ci festiwal Listahátið1, którego historia si ga 1970 roku. Ubieg oroczna, ju dwudziesta siódma edycja Reykjavik Arts Festival ­ to druga nazwa, pod jak on guruje ­ opatrzona zosta a tytu em Art, Space & Audience [Sztuka, przestrze i publiczno ], a funkcj Dyrektora Artystycznego powierzono Hannie Styrmisdóttir. Festiwal mia miejsce w dniach od 17 maja do 2 czerwca, rzecz jasna jedynie o cjalnie, bo przecie wszelkie wydarzenia we wpisane, dziesi tki wystaw, spektakli i koncertów, stanowi tylko fragment szerszego zjawiska ­ nieustaj cej wiosny sztuki nad Zatok Faxa. Zdaje si , e owa metafora przysz a mi na my l nieprzypadkowo, w przebogatym bowiem programie Listahátið 2013 upami tniono w a nie stulecie wi ta wiosny Igora Strawi skiego (w przestrzeniach Harpy, o której b dzie jeszcze mowa, wystawiono te jego Pietruszk ). Co bodaj bardziej istotne, organizatorzy festiwalu uhonorowali równie stulecie urodzin Witolda Lutos awskiego. 26 maja wybrane utwory wielkiego kompozytora wykona a Orkiestra Kameralna Reykjaviku (Kammersveit Reykjavíkur) pod batut Petri Sakariego. Koncert odby si pod auspicjami niedawno powo anej na Islandii Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej2. By mo e to wydarzenie, podobnie jak zrealizowany przed kilku laty projekt Villa Reykjavik3, zainicjuje silniejsz fal artystycznych peregrynacji Polaków na t fascynuj c wysp ? Rodzi si pytanie: co jest ród em tego , ze wszech miar pozytywnego, artystycznego fermentu nad Zatok Faxa? Czemu sztuka jest dla Islandczyków a tak wa n dziedzin , wr cz elementem codziennego ycia? By mo e chodzi o trudO cjalna strona festiwalu: http://www.listahatid.is/2013/en/# [dost p: 20.08.2013]. O cjalna strona Ambasady RP w Reykjaviku: http://www.reykjavik.msz.gov.pl/pl/ [dost p: 20.08.2013]. 3 Pomys odawcami i organizatorami ogólnoeuropejskiego projektu Villa Reykjavik (9-16 lipca 2010 roku) byli twórcy Rastra ­ Micha Kaczy ski i ukasz Gorczyca. Z polskiej strony w projekcie wzi li udzia , mi dzy innymi, Pawe Althamer, Rafa Bujnowski, Oskar Dawicki i Wilhelm Sasnal. http://rastergallery.blogspot.com/2010/04/villa-reykjavik-wyania-sie-zza-wulkanu.html [dost p: 20.08.2013]. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa ne warunki klimatyczne, jak powiadaj niektórzy artobliwie (nie precyzuj c jednak, czy maj na my li letnie, bia e noce, czy te t niezno nie d ug noc zimow ). A mo e po prostu m odych adeptów sztuki inspiruje przyk ad rodzimych twórców o dawno ju ugruntowanej pozycji wiatowej, takich jak na przyk ad Erró? Istnieje jeszcze jedna z mo liwych przyczyn ­ m dra polityka edukacyjna. Islandczycy szczyc si tym, e edukacja plastyczna, zarówno wiedza o sztuce, jak i wolna ekspresja, zajmuje bardzo istotne miejsce w programach nauczania. Szkoda, e u nas jest wci marginalizowana. Przeprowadzanie dalszych porówna w tej materii nie jest jednak moim zamierzeniem. Pragn natomiast nakre li artystyczn topogra miasta i przybli y sylwetki wybranych twórców. Architektura. Szk o, bazalt i mech Architektur stolicy Islandii charakteryzuje przede wszystkim maria tradycji i nowatorstwa. Uwielbienie dla gigantycznych szklanych gmachów, w zasadzie kosmopolitycznych z ducha, idzie tutaj w parze z odniesieniami do rodzimych, nordyckich form i materia ów. W tym eklektycznym pejza u bodaj ,,najczy ciej" pod wzgl dem stylistycznym prezentuj si dziewi tnastowieczne, drewniane budynki przy jednej z najstarszych ulic ­ Þingholtsstræti. Dla odmiany, biegun nowoczesno ci wyznacza przepi kna, stoj ca nad zatok Harpa (dos ownie Harfa). Ów olbrzymi budynek, w którego szklanych licach przegl daj si wiat a miasta, od maja 2011 roku funkcjonuje jako supernowoczesna hala koncertowa, teatralna oraz centrum konferencyjne. Publiczno przyci gaj równie smaki potraw serwowanych w mieszcz cych si tam, zacisznych i klimatycznych restauracjach. Nad projektem Harfy pracowa a du ska grupa Henning Larsen Architects oraz Islandczycy z grupy Batteríið, najbardziej za charakterystyczny element budynku ­ jego monumentaln , szklan fasad ­ zaprojektowa sam Olafur Eliasson. Co istotne, Harpa otrzyma a w tym roku niezwykle presti ow Nagrod imienia Miesa van der Rohe4. W cis ym centrum Reykjaviku le y malownicze jeziorko Tjörnin, wokó którego koncentruj si instytucje najwa niejsze dla ycia miasta. W jego ta i efektownie odbija si przeszklona, po udniowa ciana Ratusza ­ Ráðhús Reykjavíkur (zob. il. 1, 2), wybudowanego przez architektów ze Studio Granada w latach 1987-1992. Na ca o za o enia sk adaj si dwa budynki po czone masywn , surow w formie cian pokryt mchem. Jej powierzchnia ocieka stale wod , która sp ywa do meandrycznej sadzawki po pó nocnej stronie. Wykorzystanie mchu 4 Informacja o przyznaniu Nagrody im. Miesa van der Rohe za rok 2013 na stronie Harpy: http://en.harpa.is/harpa/about-harpa/mies-van-der-rohe [dost p: 20.08.2013]. Ma gorzata St pnik wydaje si nawi zaniem do XIX-wiecznej architektury torfowych farm Pó nocy, np. w miejscowo ci Laufás, nieopodal Akureyri albo Glaumbær, w pobli u uj cia do ordu Skagafjörður. Ilustracja 1. Ratusz w Reykjaviku (Ráðhús Reykjavíkur), fot. M. St pnik. Ilustracja 2. Ratusz w Reykjaviku (Ráðhús Reykjavíkur), fot. M. St pnik. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Studio Granada odnosi spektakularne sukcesy. Do najbardziej rozpoznawalnych i nagradzanych projektów ich autorstwa nale y z pewno ci gmach S du Najwy szego Islandii (1993-1996), z bry olicowan miedzi i bazaltem (którego jest pod dostatkiem w wulkanicznym pejza u). W 2005 roku wybudowana przez nich rezydencja Walhalla (Valhöll) nad jeziorem Þingvallavatn zosta a nominowana do ­ wspomnianej wy ej ­ Nagrody imienia Miesa van der Rohe. Podobnie by o w wypadku Domu nad Zatok (Hafnarhús, in. Hafnarhúsið), siedziby jednego z trzech oddzia ów Muzeum Sztuki w Reykjaviku ­ Listasafn (nominacja w roku 2001). Prosta, betonowa konstrukcja Hafnarhús, z wewn trznym dziedzi cem, wzniesiona jeszcze w latach trzydziestych ubieg ego wieku, stanowi a pierwotnie siedzib biur i magazynów. Od czasu przebudowy uko czonej przez architektów Studio Granada w roku 2000 Dom nad Zatok funkcjonuje jako przestrze wystawiennicza, jedna z najwa niejszych w kraju, mieszcz ca, mi dzy innymi, bogat kolekcj dzie Erró. Postaci Guðmundura Guðmundssona ­ bo tak brzmi prawdziwe nazwisko tego znakomitego artysty ­ po wi c jeszcze osobn uwag . Dwa pozosta e oddzia y Listasafn, nieco oddalone od centrum, stanowi muzea monogra czne. Pierwsze z nich ­ Kjarvalsstaðir, wybudowane przez Hannesa Davíðssona ­ dedykowane jest twórczo ci Jóhannesa S. Kjarvala (1885-1972), jednego z pionierów islandzkiego modernizmu. Wybitny malarz czy w swym oeuvre formalne zdobycze postimpresjonizmu i kubizmu z tematycznymi w tkami rodzimego folkloru, dosy hermetycznym wiatem fantastycznych postaci-personi kacji. Natomiast drugie z rzeczonych muzeów ­ Ásmundarsafn ­ po wi cone jest twórczo ci rze biarza Ásmundura Sveinssona (1893-1982) (zob. il. 3-6). Zosta o ono za o one z inicjatywy samego artysty i w g ównej mierze przeze zaprojektowane (za ycia s u c mu jako dom i pracownia). Kszta t g ównej bry y, przykrytej masywn kopu , inspirowany by greckimi, bia ymi domostwami, zdaniem artysty pasuj cymi równie dobrze do surowego pejza u Pó nocy. Z kolei przedziwna fasada, przywodz ca na my l architektur ekspresjonistyczn , zdaje si nawi zywa do egipskich wi ty 5. Dzie a rze biarskie Sveinssona nosz oryginalny, nieco eklektyczny charakter. W pocz tkowym okresie, po studiach odbytych w Kopenhadze i w Pary u (pod kierunkiem Charlesa Despiau), artysta ch tnie nawi zywa do kubizmu. Jego w pe ni dojrza y j zyk artystyczny wykrystalizowa si w latach czterdziestych, a znamionuj go formy organiczne, bardziej skondensowane, cz sto tworzone w drewnie, niewolne od subtelnych aluzji do stylu Henry'ego Moore'a. Zob. A Guide to Icelandic Architecture, red. D. Jóhannesson [i in.], Reykjavik 2000, s. 109. Ma gorzata St pnik Ilustracja 3. Muzeum Ásmundura Sveinssona, fot. M. St pnik. Ilustracja 4. Muzeum Ásmundura Sveinssona, fot. M. St pnik. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 5. Park rze b Ásmundura Sveinssona, fot. M. St pnik. Ilustracja 6. Park rze b Ásmundura Sveinssona, fot. M. St pnik. Ma gorzata St pnik Architektoniczn ikonosfer Reykjaviku w sporej dozie ukszta towa y dokonania Guðjóna Samúelssona (1887-1950). Nade wszystko jest on znany jako autor projektu lutera skiego ko cio a Hallgrímskirkja, którego gmach stanowi najwy szy i najbardziej charakterystyczny element w pejza u miasta, zarazem zapewnia wspania y punkt widokowy (zob. il. 7-8) Wie a owej wi tyni, wybudowanej na zlecenie rz du Islandii w latach 1937-1986, mierzy oko o siedemdziesi ciu pi ciu metrów wysoko ci. W zasadzie neogotycka bry a, z pewnym rysem ekspresjonizmu, nosi tak e lad lokalnych odniesie ; na przyk ad iglica skonstruowana z setek wertykalnych bloków nawi zuje do naturalnych formacji wulkanicznych. Na placu przed ko cio em wznosi si statua ,,szcz liwego" wikinga Leifura Eiríkssona, wykonana w 1932 roku przez Aleksandra Sterlinga Caldera seniora (ojca autora s ynnych Mobili), b d ca darem od rz du USA. Ilustracja 7. Lutera ski ko ció Hallgrímskirkja, fot. M. St pnik. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 8. Lutera ski ko ció Hallgrímskirkja, fot. M. St pnik. W bezpo rednim s siedztwie Hallgrímskirkja znajduje si muzeum i park rze b Einara Jónssona. Ekspresyjna, plastyczna bry a budynku, zaprojektowanego przez rze biarza we wspó pracy z architektem Einarem Erlendssonem, nawi zuje do rytmu ostrych klifów. Jónsson (1874-1954) nale y z pewno ci do najwi kszych fenomenów islandzkiej sztuki. Interpretatorzy jego dzie wskazuj na przyk ad na pewne powinowactwa b d przynajmniej skojarzenia z Antoinem Bourdellem i Gustawem Vigelandem6. Moim zdaniem hermetyczno j zyka symboli i stylistyczna ,,osobno " Jónssona przywodzi mo e na my l równie niezwyk twórczo Stanis awa Szukalskiego, za o yciela Szczepu Rogate Serce. W ka dym razie, b d c w Reykjaviku, warto po wi ci uwag i pokusi si o cho by cz ciowe rozszyfrowanie znaczenia realizacji, takich jak np. Ziemia (Mold, 1904-1908), Koniec (Leikslok, 1906-1938) czy Król Atlantydy (Konungur Atlantis, 1919-1922) (zob. il. 9-11). 6 Zob. J. R. Taylor, Symbolism: The Constant Strain in Icelandic Art, [w:] Landscapes form a High Latitude. Icelandic Art 1909-1989, red. J. Freeman, Londyn 1989, s. 98-99. Ma gorzata St pnik Ilustracja 9. Muzeum i park rze b Einara Jónssona, fot. M. St pnik. Ilustracja 10. Muzeum i park rze b Einara Jónssona, fot. M. St pnik. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 11. Park rze b Einara Jónssona, fot. M. St pnik. Powróc jednak e do osoby Guðjóna Samúelssona. Otó , jest on tak e autorem projektu neogotyckiej, katolickiej katedry pod wezwaniem Chrystusa Króla (Kristkirkja), w której obecnie odbywaj si msze w j zykach: islandzkim, angielskim i ... polskim. Ponadto, do najistotniejszych realizacji Samúelssona nale y zaliczy przebudow nieruchomo ci przy Fríkirkjuvegur 7 nad jeziorkiem Tjörnin. Budynek z trzema charakterystycznym ukami w fasadzie s u y onegdaj za sk ad lodu, od roku 1987 za zapewnia siedzib Galerii Narodowej Islandii ­ Listasafn slands7. Nie sposób doprawdy w szczup ym tek cie zda relacj ze wszystkiego, co w mie cie nad Zatok Faxa jest interesuj ce pod wzgl dem architektonicznym. Nie mog jednak e pomin jeszcze jednego obiektu ­ Perlan, czyli Per y. Budynek le cy na wzgórzu poza centrum miasta, mieszcz cy m.in. Muzeum Sag i obrotow kawiarni w szklanej kopule, zosta skonstruowany z wykorzystaniem funkcjonuj cych tam wcze niej, cylindrycznych zbiorników geotermalnych (architekt Ingimundur Sveinsson, lata 1985-1991). 7 Na sta ekspozycj w Listasafn ­ Galerii Narodowej ­ sk ada si ponad 50 dzie , g ównie malarskich, których dobór daje nam pewne wyobra enie o ewolucji sztuki islandzkiej od XIX wieku po najnowsze dokonania. Mo emy obejrze na przyk ad subtelne, wych odzone pejza e Þórarinna Þorlákssona (nazywanego pionierem krajowej sztuki), kompozycje inspirowane kubizmem (Finnur Jónsson), objets trouvés i instalacje (Kristján Guðmundsson), abstrakcyjne p ótna w duchu Informelu (Kristján Daviðsson), realistyczne, psychologizuj ce portrety (Louisa Matthíasdóttir). Rzecz jasna, w tym zbiorze nie mog o zabrakn najs ynniejszego spo ród islandzkich artystów, czyli Erró (obraz pod tytu em Mécacontrol z 1959 roku). Ma gorzata St pnik Studnia ycze , czyli ycz c dobrze Yoko Wysepka Viðey dostarcza wspania ych wra e nawet w strugach zimnego deszczu. Mo na si na ni dosta z oddalonego od centrum portu Skarfabakki; wtedy odzi przeprawimy si tam w kilka minut. Mo na wybra d u sz tras , wyruszaj c ze Starej Zatoki (Gamla Höfnin), wst piwszy wcze niej na przyk ad do pobliskiego Seabarona ­ baru ma o zach caj cego z zewn trz, ale serwuj cego prawdopodobnie najlepsze ryby na wiecie. Na Viðey ujrzymy najpierw kompleks najstarszych, kamiennych budynków Islandii, pochodz cych z XVIII wieku, i malowniczy ko ció ek. W ciep ych miesi cach nie atwo od razu znale wspania realizacj autorstwa Yoko Ono ­ Imagine Peace Tower (zob. il. 12-13); w zasadzie bowiem w tym czasie jest ona niekompletna. Owa wietlna wie a, dedykowana pami ci Johna Lennona oraz walce o pokój, funkcjonuje ka dego roku ­ pocz wszy od 2007 ­ w dniach od 9 pa dziernika do 8 grudnia (daty urodzin i tragicznej mierci genialnego muzyka). Nadmieni , i idea realizacji wywodzi si po cz ci z konceptualnej pracy Ono jeszcze z 1965 roku, zatytu owanej Light House. Ilustracja 12. Wyspa Viðey, Imagine Peace Tower ­ instalacja autorstwa Yoko Ono, fot. M. St pnik. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 13. Wyspa Viðey, Imagine Peace Tower ­ instalacja autorstwa Yoko Ono, fot. M. St pnik. Szeroki, silny strumie wiat a emitowany jest ze Studni ycze (Wishing Well) o czterometrowej rednicy i dwumetrowej wysoko ci, stoj cej na kamiennej platformie. Na jej cianach pokrytych japo skim, bia ym szk em wyryto inskrypcje w dwudziestu czterech j zykach. Ka da z nich g osi to samo: ,,Wyobra sobie pokój". Nazwa studni tworzy ciekaw gr s ów, bo przecie wyra enie ,,wishing well" mo na tak e rozumie jako: ,,dobrze ycz c" (w funkcji przys ówka well oznacza ,,dobrze" lub ,,w a ciwie"). Doprawdy, przejmuj cy jest ten wietlisty apel o pokój, tak samo jak Drzewo ycze ­ bodaj najbardziej znana spo ród prac Yoko Ono, a z pewno ci najsilniej nawi zuj ca do japo skiej tradycji. Niepokorny i inspiruj cy Erró Wreszcie last but not least ­ Erró, najlepszy ,,towar eksportowy" wspó czesnej sztuki islandzkiej, artysta o ugruntowanej pozycji w o cjalnym, mi dzynarodowym establishmencie sztuki, co ciekawe ­ wci ma o znany w Polsce. Najwi ksz kolekcj jego dzie posiada muzeum Hafnarhús (dos ownie Dom nad Ma gorzata St pnik Zatok ). Tam w a nie po raz pierwszy zetkn am si z malarskim oeuvre tego niepokornego, niezwykle interesuj cego twórcy. yciorys Guðmundura Guðmundssona ­ bo tak brzmi prawdziwe nazwisko artysty ­ urodzonego dnia 19 lipca 1932 roku w Olafsvik na pó nocno-zachodnim wybrze u Islandii, ob tuje w liczne podró e i spotkania z fascynuj cymi postaciami wiata sztuki i kultury. To one kszta towa y jego estetyczn wra liwo , wyznacza y kierunki poszukiwa . Ju jako nastolatek, przebywaj c w wiosce Kirkjubaejarklaustur, Erró pozna Jóhannesa Kjarvala, który ch tnie sp dza tam letnie miesi ce. Pok osiem owej znajomo ci jest namalowany przez pierwszego mistrza olejny portret Guðmundura z 1948 roku, znajduj cy si w zbiorach Kjarvalsstaðir. Po uzyskaniu dyplomu w Szkole Sztuk Pi knych Reykjaviku Guðmundsson postanowi kontynuowa nauk w Statens Kunstakademi w Oslo. Tam e, w czasie studiów pod kierunkiem Aage Storsteina, malarz zetkn si z dzie ami Edwarda Muncha i Krystiana Krohga. Szczególnie istotn dla dalszej kariery okaza a si studencka podró do Hiszpanii w 1953 roku. W Prado artyst poch on fantastyczny, zatrwa aj cy wiat wyobra ni Boscha. Po wielu latach dziennikarz francuskiego L'Indépendant nazwie Erró ,,swego rodzaju Hieronimem Boschem XXI wieku"8. Z kolei pi kno wioski Castel de Ferro, le cej mi dzy Malag i Almeri , zainspirowa o Islandczyka do przyj cia pseudonimu Ferró (hiszp. ,, elazo"), z czasem przekszta conego prawdopodobnie ze wzgl du na silnie erotyczny charakter wielu jego prac. Z i cie elazn konsekwencj , poszerzaj c artystyczne i geogra czne horyzonty, Guðmundsson kontynuowa edukacj we orenckiej Accademia di Belle Arti, gdzie w 1955 roku pozna Jean-Jacquesa Lebela. To w a nie Lebel, jednen z ,, larów" europejskiej kontrkultury, zaszczepi w nim zainteresowanie sztuk surrealistów i dadaistów, wp yn te z pewno ci na polityczn wra liwo Erró, silnie zorientowan w kierunku lewicy. W Italii artyst zainspirowa y tak e w sposób szczególny mozaiki. Przyj ty do elitarnej, rawe skiej Scuola del Mosaico, pod kierunkiem Renato Signoriniego bra m.in. udzia w pracach konserwatorskich w Bazylice San Vitale. Kolejny, by mo e najistotniejszy punkt zwrotny w karierze Islandczyka stanowi a przeprowadzka do Pary a w roku 1958. Tam e, dzi ki przyja ni z Lebelem, pozna on wielu artystów zwi zanych z surrealizmem, mi dzy innymi: André Bretona, Maxa Ernsta, Wifredo Lama, Roberto Matt , Joana Miró, André Massona, Victora Braunera, Man Raya, Marcela Duchampa i Alberto Giacomettiego. W tym czasie wykrystalizowa si ju w pe ni osobisty styl Erró. Jego D. Kvaran, Erró Chronology ­ His Life and Art, Reykjavik 2007, s. 248. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa wielkich rozmiarów p ótna, cz sto ,,przemalowywane" z wcze niej wykonanych kola y, wyobra a y paradoksalny, pozornie uporz dkowany chaos rzeczy. Kompozycje inspirowane wiatem nauki i techniki, zarazem ów wiat krytykowa y. Stanowi y protest przeciwko dehumanizacji i mechanizacji ycia. Niektóre z obrazów powsta ych w tych latach mog przywodzi na my l prace Roberto Matty, co nie umniejsza ich oryginalnego charakteru. Opis licznych artystycznych peregrynacji Guðmundssona, tak e jego osobistych fascynacji i koneksji, mo e pomie ci jedynie obszerny tom. Zatem wspomn jeszcze tylko o ­ jak e wa nych ­ epizodach ameryka skich. Otó , w 1961 roku za o yciele ruchu NO!Art: John Fisher, Stanley Fisher, Sam Goodman i Boris Lurie, zaprosili Erró do wzi cia udzia u w Involvement Show. Wystawa mia a miejsce w s ynnej March Gallery na Greenwich Village, która stanowi a jedno z centrów mi dzynarodowej kontrkultury. Niewiele pó niej, bo w grudniu 1963 roku, artysta wyprawi si do Nowego Jorku na d u ej. Pozna tam wówczas ca czo ówk twórców Pop Artu: Andy Warhola, Roya Lichtensteina, Toma Wesselmanna, Jamesa Rosenquista, Claesa Oldenburga, Roberta Rauschenberga, tak e Lawrence'a Allowaya, teoretyka kierunku. Zach ysn wszy si wszechogarniaj cym wiatem konsumpcji, supermarketów i reklam, malarz zainicjowa jeden z najwa niejszych swoich cykli ­ Scapes, pejza y skomponowanych ze zmultiplikowanych obiektów. Pierwszy indywidualny pokaz Erró w Ameryce odby si w nowojorskiej Gertrude Stein Gallery (wernisa dnia 7 marca 1964 roku). Na tej e wystawie, tak e po raz pierwszy, zaprezentowano prace stworzone z wykorzystaniem swoistych, malarskich ready-mades, czyli cytatów z dzie uznanych mistrzów. Jest to jeden z najistotniejszych konceptów w twórczym oeuvre Islandczyka. W ród bardzo licznych przyk adów na szczególn uwag zas uguje kontrowersyjna Chora, z cyklu Pope-Art (1965), z postaci Papie a Jana XXIII i aktem Modiglianiego; tak e Stany Zjednoczone (1981), w którym to obrazie zacytowano wieszcz c nowoczesno Olimpi Maneta; oraz Narodziny surrealizmu (2005), gdzie mo na odnale odniesienia do dzie Picassa, Dalí, Miró i Meret Oppenheim. Najciekawiej jednak ­ moim zdaniem ­ prezentuje si w tym kontek cie cykl Lalek (Dúkkur), tworzony w technice olejnej, zainicjowany w ko cu lat osiemdziesi tych. Guðmundsson si ga w nim po cytaty z kultury masowej, postaci zamieszkuj ce zbiorow wiadomo i wyobra ni , pos uguj c si sformu owaniem Barthes'a ­ ,,skradziony j zyk" wspó czesnego mitu, ywi cego si fotogra cznym i lmowym kadrem. I tak na przyk ad, na jednym z p ócien pi knie utre ona, b kitnooka lalka towarzyszy przera aj cemu obliczu Hitlera i Marlenie Dietrich, ukazanej w zalotnej pozie jako Lola Lola ze s ynnego B kitego Anio a (Bláa engla Dúkkan/The Blue Angel Doll, 2003) (zob. il. 14). Filmowy Ma gorzata St pnik w tek prezentuje te obraz pod tytu em Dúkka Elsu Lancaster/ Doll of Elsa Lancaster (2000), gdzie t o stanowi przetransponowany na j zyk malarski kadr z Narzeczonej Frankensteina, lmu z 1935 roku (zob. il. 15). Erró zestawia gury staromodnych lalek z ,,ikonami" Marylin Monroe i Elvisa, co ciekawsze jednak, konfrontuje je ch tnie ze wiatem tradycji artystycznej, ci lej ujmuj c ­ z zacytowanymi fragmentami dzie dawnych mistrzów. Zabawki, wycyzelowane w detalach, niepokoj co martwe i ludzkie zarazem, wtr cone zostaj w kontekst obrazów Dürera (Portret Hieronima Holzschuhera), Vermeera (Dziewczyna z per ) czy te Géricault (Tratwa Meduzy). Tak oto eikon staje si ikon kultury popularnej ­ konsekwentny, postmodernistyczny autotematyzm. Ilustracja 14. Erró, The Blue Angel Doll, 2003-2004, olej na p ótnie, 65x100 cm, Listasafn Reykjavíkur (Reykjavik Art Museum). Dzi ki uprzejmo ci/ Courtesy of Reykjavik Art Museum. © ADAGP. Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 15. Erró, Dúkka Elsu Lancaster/ Doll of Elsa Lancaster, 2000. Do grona przyjació malarza poznanych jeszcze w latach pi dziesi tych nad Sekwan nale y, mi dzy innymi, Alain Jouffroy. Ów znamienity pisarz i poeta tak oto wspomina pierwsz wizyt w pracowni Erró: ,,Najpierw pokaza mi swoje kola e, które zaskoczy y mnie ze wzgl du na niezwyk e nowatorstwo. Zapowiada y to, czego nikt jeszcze nie móg przewidzie , na trzy, cztery lata w przód: Pop Art, a nawet ruch Nowej Figuracji"9. W tej krótkiej wypowiedzi Jouffroy oddaje ca istot malarskiego dorobku Guðmundssona ­ twórczo ci kosmopolitycznej, a zarazem na wskro indywidualnej, niekiedy wr cz prekursorskiej. Styl Islandczyka, wyrastaj cy po cz ci z jeszcze surrealistycznych korzeni10, czy w sobie przeciwie stwa: z jednej strony fascynacj konsumpcjonizmem Ibid., s. 90. Wiosn 1959 roku artysta zosta zaproszony do udzia u w mi dzynarodowej wystawie grupy surrealistów ,,Phases", wys anej przez Édouarda Jaguera do Warszawy i Krakowa. Ma gorzata St pnik i mitologi masowej kultury z przynale nym jej panteonem bóstw, z drugiej za za art krytyk spo eczn , jak powiada Jouffroy ­ moc ,,egzorcyzmowania wiata"11. Erró bra udzia w najwa niejszych pokazach zwiastuj cych narodziny Figuration Narrative, sztuki o popartowskim rodowodzie, zawieraj cej jednak ­ zgodnie z nazw ­ element narracji i ideologicznego komentarza. Chodzi o wystaw zatytu owan Mitologie codzienne (Mythologies quotidiennes), która mia a miejsce w paryskim Musée d'Art Moderne w roku 1964 oraz prezentacj pod tytu em Figuration narrative dans l'art contemporain (Figuracja narracyjna w sztuce wspó czesnej), zorganizowan rok pó niej przez Géralda Gassiot-Talabota w Galerie Creuze, (wpisuj c si w formu IV Biennale Paryskiego). Artysta uczestniczy ch tnie we wszelkich przedsi wzi ciach o charakterze kontestatorskim i kontrkulturowym, co najistotniejsze ­ w trzech edycjach Anty-Procesów12 inspirowanych przez Jouffroya i Lebela. Jak pami tamy, w ramach weneckiego Anti-Procès II odby si pierwszy europejski happening autorstwa Lebela, zatytu owany L'enterrement de la Chose, po wi cony pami ci tragicznie zmar ej Niny Thoeren. Nadmieni , i jedno z p ócien Erró wystawianych w ramach Anti-Procès III w mediola skiej Galleria Brera zosta o ,,zaaresztowane" przez policj pod zarzutem pornogra i (Flux de la Sharpeville asexuée). Pó niej, równie skwapliwie, artysta w czy si w wydarzenia Paryskiego Maja 1968 roku, anonimowo wykonuj c setki sitodruków dla Atelier Populaire. Do najbardziej krytycznych prac artysty nale y z pewno ci NATO (OTAN, 1977), symbolizowane przez wini i opatrzone napisem w cyrylicy ­ ,,wojennaja organizacija"; Renesans nazizmu (La Renaissance du nazisme, 1977), ze zmultiplikowan postaci Hitlera; C.I.A Göbbels z 1968 roku; Ropa (Le Pétrole,1988), gdzie arabscy szejkowie dzier szlauch wspólnie ze Statu Wolno ci; w ród nowszych p ócien, opatrywanych ju ch tniej angielskimi tytu ami ­ Bo e, B ogos aw Bagdad (God Bless Baghdad, z lat 2003-2005). [Za:] Kvaran, op. cit., s. 160. Pierwsza edycja Anti-Procès mia a miejsce w paryskiej galerii Quatre Saisons (1960), druga ­ w weneckiej Galleria Il Canale (1960), natomiast Anti-ProcèsIII odby si w mediola skiej Galleria Brera (1961). Reykjavik ­ wulkan sztuki nad Zatok Faxa Ilustracja 16. Erró, Pologne (Poland), 1982, farba gliceroftalowa na p ótnie, 200x300 cm, Listasafn Reykjavíkur (Reykjavik Art Museum). Dzi ki uprzejmo ci/Courtesy of Reykjavik Art Museum. © ADAGP. W t grup dobrze wpisuje si równie Polska (La Pologne, 1982), du ych rozmiarów kompozycja malowana, jak wi kszo prac artysty, farb ftalow na p ótnie (zob. il. 16). Pojawia si w niej wielokrotnie posta genera a Jaruzelskiego, na pierwszym planie ubranego w kucharsk czapk i zatykaj cego luf ka asznikowa wielki, wrz cy czajnik z napisem ,,Polen", zaraz obok ­ notuj cego na stronach ksi gi opatrzonej tytu em ,,Die Vergangenheit hat s[c]hon begonnen" (,,Przesz o ju si rozpocz a"). Z kolei w innym miejscu zamienia si Jaruzelski w miot trzyman przez Bre niewa, przedstawionego tutaj jako robi ca porz dki gosposia. Oczywi cie, pojawia si te tu i ówdzie w sata posta , cho by jako ludzko-orla hybryda przykuta a cuchem do klatki. Odnajdziemy równie w tym chaosie rzeczy napis ,,Solidarno ". Interesuj ce, jak e wymowa tego dzie a kontrastuje z cyklem Obrazów chi skich, zainicjowanym w latach siedemdziesi tych, a zrodzonym z fascynacji postaci Mao Tse-tunga. Tym polskim akcentem ko cz pobie n charakterystyk malarskiego oeuvre Erró, artysty wszechstronnego i niezwyk ego, wci jeszcze ma o znanego w naszym kraju, a ciesz cego si mi dzynarodow estym , o czym wiadczy najdobitniej wielka retrospektywa jego prac urz dzona przed trzema laty w Centre Pompidou. Jednocze nie, zamykam opowie o Reykjaviku, wulkanie artystycznej energii. 64°08'N ­ dzi znaczy ,,bardzo gor co". Ma gorzata St pnik SUMMARY Over the last decades Reykjavik has transformed from a culturally insigni cant place into one of the most signi cant art centers in the world, both in the realm of so-called high arts and alternative culture. Its cultural life inspires and even astonishes. Especially those who come to visit Reykjavik for the rst time may be overwhelmed by the number of museums and galleries functioning in that small area, as well as the amount of events dedicated to various branches of art. The main purpose of the article is to describe important places of interest, characterizing the architectural landscape of Reykjavik, and ­ most of all ­ to present those prominent artists who have contributed greatly to the evolution of Icelandic art. Special emphasis has been placed on depicting Erró's artistic oeuvre. In his paintings, Guðmundur Guðmundsson ­ as this is Erró's real name ­ smartly and compellingly combines surrealistic imagery with iconography typical of Pop Art. What is more, his rhetoric, sometimes bitter and strongly critical, enables us to classify his canvases as belonging to the Narrative Figuration. Separate paragraphs also discuss inter alia the speci city of Icelandic architecture (e.g. the Harpa concert hall with the façade designed by Olafur Eliasson), or the works of the eminent sculptor Einar Jónsson. Reykjavik as a crucible of culture, a veritable volcano of art, attracts internationally recognized artists like Yoko Ono, whose light installation titled Peace Tower was built on the islet of Viðey.

Journal

Annales UMCS, Artes – de Gruyter

Published: Dec 1, 2012

There are no references for this article.